حلقه های مفقوده جذب توریست خارجی در ایران/ توسعه گردشگری بین‌المللی الزامی برای مشارکت در اقتصاد جهانی

نقد دولت: الهام صادقی/ طبق اسناد بالادستی، هدف گذاری شده تا سال 1404 ایران  20 میلیون گردشگر را جذب کند، عددی و رقمی که در صورت محقق شدنش، درآمد 25 میلیارد دلاری را نیز برای کشورمان به همراه خواهد داشت.

صنعت توریسم و رونق تولید اشتغال و اقتصادی 
با این وجود اما آمار منتشرشده توسط سازمان جهانی گردشگری حکایت از فراز و نشیب های فراوانی برای تحقق چنین هدفی دارد، زیرا که بر اساس آن متوسط رشد صنعت گردشگری ایران در بازه زمانی هشت ماهه نخست سال 2020 میلادی عدد منفی 72 درصد را نشان می دهد. هرچند که در این زمینه نباید این موضوع را هم از یاد برد که اصلی ترین دلیل بروز چنین شرایطی را می توان  بحران جهانی شیوع بیماری کووید19 دانست که نه تنها گردشگری کشور ما بلکه صنعت مذکور را در عرصه بین‌ المللی با چالش های فراوانی مواجه کرده است، صنعت عظیمی که می توان از آن به عنوان بازوی کمکی دیگر حوزه ها برای رونق تولید اشتغال و اقتصادی در کشور یاد کرد.

ایران در فهرست 100 مقصد برتر گردشگری جهان قرار ندارد
آنچه که می طلبد تا دستگاه‌های اجرایی دیگر که به نوعی در این بخش اثرگذار هستند در راستای رفع موانع سرمایه ‌گذاری و جذب گردشگر فعالیت داشته باشند، زیرا روندی که صنعت توریسم کشورمان حداقل تا به امروز تجربه می کند، چندان قابل قبول نیست. به طور نمونه باید عنوان کرد؛ اگر چه گفته شده طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد که مربوط  به وضعیت رقابت پذیری گردشگری کشورها در  سال ۲۰۱۸ – ۲۰۱۷ است، ایران توانسته رتبه ۶۹ را بین ۱۳۷ کشور کسب کند، اما در گزارش اخیری که مجله تایم منتشر کرده، کشورما جایی در فهرست 100 مقصد برتر گردشگری جهان در سال 2021 نداشته است. آنچه که به طور قطع می تواند دلنگرانی هایی را درباره تحقق هدف گذاری های صورت گرفته در این زمینه ایجاد کند.

هرچند این را هم باید عنوان کرد که در مواجهه با آنچه که این مجله منتشر کرده، بسیاری از فعالان صنعت گردشگری کشور به موضوع مهمی اشاره کرده اند، اینکه به دلایل مختلف محققان و نویسندگان خارجی از جمله نشریه تایم ترددی به ایران برای بازدید از اماکن گردشگری و بازنشر آن در نشریات بین المللی ندارند، به طور قطع می توان چنین بحثی را پیش بینی کرد.
آنچه که مجید حسینی نژاد، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران هم از آن سخن گفته است، زیرا که به اعتقاد وی انتظار برای جاگیری گردشگری ایران در این دست از منابع بین‌المللی را نابجا بوده، ضمن اینکه مسائل مربوط به صدور ویزا نیز در این زمینه اثرگذار است.

مهمترین موانع گردشگری خارجی در ایران 
با این وجود و به رغم همه موضوعات اما همانطور که اشاره شد رتبه یاد شده برای کشوری که پتانسیل ها و قابلیت های زیادی در این زمینه دارد، به هیچ وجه مطلوب نیست.
البته از این موضوع نیز نباید غافل ماند که متاسفانه در سال ‌های گذشته علت هایی از جمله شیوع بیماری کووید19 که پیش تر به آن اشاره شد در همه جهان صنعت توریسم را تحت الشعاع خود قرار داده است. ولی به این گزینه باید موانعی دیگری مانند تحریم‌ و  در کنار آن تبلیغات منفی دشمنان کشورمان را نیز اضافه کرد. آنچه موجب شده تا شرایطی پیش آید که بر رغبت گردشگران برای سفر به ایران اثرگذار باشد. بحثی که سیدناصر موسوی لارگانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس از آن به عنوان  تلاش دشمنان با رویکرد ایجاد ایران‌ هراسی یاد کرده است.
البته بررسی های صورت گرفته نیز نشان می دهد که نبود اماکن اقامتی و بهداشتی متناسب با معیارهای جهانی به روز، بهره نبردن از شیوه ها مناسب بازاریابی در کنار تبلیغات سوء و غیر واقع از کشورما در سایر کشورها مهمترین موانع برای جذب گردشگران خارجی در ایران به شمار می روند.
به این مقولات باید محدودیت های فرهنگی را نیز اضافه کرد، ضمن اینکه برخی نیز بر این عقیده هستند که مشکلات مربوط به امنیت وسایل جاده ای و مسافرتی نیز اثر گذار بوده که در کنار موانع سیاسی و روابط بین المللی ایران با برخی کشورها موجب شده تا صنعت توریسم کشورمان با چالش هایی برای جذب گردشگر مواجه شود.

بزرگ ترین و پردرآمدترین صنعت در جهان
به هر حال باید به یاد داشت که صنعت گردشگري به سرعت در حال رشد بوده و به زودی بزرگ ترین و پردرآمدترین صنعت در جهان خواهد بود. براین اساس به طور قطع داشتن سهم بیشتر از این حوزه برای هر کشوری می تواند جدا از بحث های اقتصادی دستاوردهای بزرگ دیگری نیز داشته باشد.
به عنوان مثال در سال2017 ،10.4 درصد از تولید ناخالص داخلی، 10 درصد از کل اشتغال و یک شغل از هر پنج شغل ایجاد شده جهانی به گردشگری اختصاص داشته است. همچنین در همین سال متوسط رشد تولید ناخالص داخلی جهانی سه درصد بوده در شرایطی که متوسط رشد صنعت گردشگری 4.6 درصد برآورد شده است، که نشان دهنده ظرفیت قابل توجه در این شاخه از صنعت است.
داده هایی که موجب شده تا برخی از افراد از جمله موسوی لارگانی هم تاکید داشته باشند که باید ضرورت توسعه صنعت گردشگری به عنوان یکی از عوامل محرک اقتصاد کشور باید مورد توجه قرار گیرد.

روند منفی جذب گردشگر در کشور از سال 1395
این در حالی بوده که برآوردها نشان می دهد، از سال 1395 تاکنون روند جذب گردشگر در کشور رشد منفی را تجربه کرده است و به این ترتیب جدا از شیوع بیماری کووید19 به طور قطع مشکلات دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که باید مدنظر قرار گیرد، مواردی که به نظر می رسد بیشتر در مقولات عنوان شده جای می گیرد.

درآمد ناچیز ایران از یک صنعت عظیم جهانی
در این میان اما می توان برای نشان دادن اهمیت موضوع عنوان شده به میزان درآمد حاصل از گردشگری نیز اشاره کرد که در مقایسه با رقبای جهانی همچنین منطقه ای عدد ناچیزی برای کشورمان است. در توضیح بیشتر می توان گفت؛ آنگونه که بانک مرکزی اعلام کرده است، پیش از اپیدمی جهانی کووید19 در جهان سهم صنعت گردشگری در کشورمان رقمی در حدود 11 میلیارد و 800 میلیون دلار برآورد می شد که برابر با سه درصد از تولید ناخالص داخلی بود.
عدد و رقمی که چندان چشمگیر نیست، آن هم با توجه به جاذبه های توریستی فراوانی که کشور دارد؛ زیرا که به طور تقریبی 13 هزار اثر ملی در ایران وجود دارد، از سوی دیگر ما با ۱۹ اثر ثبت در یونسکو و ۲۰۲ اثر ثبت شده محیط زیستی یکی از 10 ظرفیت نخست گردشگری در دنیا هستیم. در بازه زمانی اشاره شده به عبارتی پیش از بروز کرونا در مناطق مختلف جهان، درآمد حاصل از این صنعت برای ترکیه بیش از 30 میلیارد دلار بوده است که در مقایسه با ایران تفاوت حدود 19 میلیارد و 200 میلیون دلاری را به نمایش می گذارد.
ضمن اینکه گفته می شود؛ در رقم عنوان شده در خصوص درآمد کنونی ترکیه از این صنعت 10 میلیارد دلار بیش از درآمد نفتی ایران در سال 2019 بوده است.
علاوه براین این همسایه شمال غربی ایران قصد دارد تا سال 2023 سالانه 50 میلیون گردشگر را جذب کند که به طور قطع درآمدزایی اش از این طریق را به 65 میلیارد دلار افزایش خواهد داد.
در این میان اشاره به موضوع مهم دیگری نیز ضرورت دارد، اینکه می توان گفت؛ حوزه گردشگری پس از تولیدات کارخانه ‌ای، بالاترین سهم در زمینه رشد تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده است.
براین اساس اکنون تعداد زیادی از کشورهای در حال توسعه جهان سعی دارند تا میزان مشارکت شان در اقتصاد جهانی را با کمک توسعه گردشگری بین‌المللی بیشتر رو بیشتر کنند. به این ترتیب در دنیای کنونی توسعه گردشگری ابزاری بوده که از آن با هدف بهبود رشد اقتصادی بهره گرفته می شود تا به این شیوه فقر ریشه کن شود.  آنچه که گوشزد می کند سیاست گذاران کشورمان باید در این زمینه برنامه ریزی دقیق تری داشته باشند، به ویژه اکنون که متولیان امر در این حوزه تغییر کرده و افرادی با نگاه  جدیدتری امور را در دست گرفته اند، این توقع می رود تا در این راستا گام های موثر و اثرگذاری بردارند.