نقد دولت: الهام صادقی/ براساس سناریوی مدنظر قرار گرفته برای نقشه راه انرژی ‌های تجدیدپذیر که آژانس بین ‌المللی انرژی ‌های تجدیدپذیر (IRENA) آن را تدوین کرده است، پیش بینی شده تا در سبد انرژی جهان میزان سهم این دسته از انرژی ‌ها تا سال2030 میلادی به عددی بیش از 30 درصد برسد عددی که البته در بسیاری از کشورها بیش از این پیش بینی شده است.
سیاستی که در کشور ما نیز مدتی بوده، مد نظر قرار دارد و براساس آن حدود 25 سال می شود که بهره گرفتن از چنین انرژی هایی در دستور کار قرار دارند، اما واقعیت این بوده که برای تحقق این امر باید تکنولوژی ‌های لازم نیز فراهم شده تا بتوان عدد و رقم انرژی‌ های تجدیدپذیر را در ترکیب انرژی مصرفی لحاظ کرد. شرایطی که به نظر می رسد، متاسفانه در تحقق آن به دلایل متعدد نتوانسته ایم موفق عمل کنیم. این در حالی بوده که بسیاری از کشورهای جهان این روزها برای محقق شدن این امر که منافع زیادی برای محیط زیست نیز در بر داد، برنامه ریزی کرده اند.

مهمترین مشکل شاید تجهیزات مورد نیاز
به رغم همه این موارد ولی به نظر می رسد، به دلایل متعدد با گذشت حدود 2.5 دهه در این زمینه موفقیت قابل توجهی کسب نشده است. آنچه که شاید علتش را باید در این بحث دنبال کرد که بسیاری از تجهیزات در این زمینه وارداتی بوده، این امر خود دغدغه ای دیگری را در زمینه دستیابی به اهداف مدنظر برای فعالان این حوزه فراهم آورده است. به طور نمونه می توان به تجهیزات مورد نیاز برای انرژی ‌های خورشیدی اشاره کرد که با این دغدغه مواجه هستند.
موضوعی که ابراهیم اکبرزاده، مدیرعامل یک شرکت دانش‌ بنیان مستقر در پارک علم و فناوری پردیس و فعال در حوزه انرژی‌ های خورشیدی و بادی هم از آن سخن گفته است. وارداتی بودن تجهیرات مورد نیاز به عنوان مهمترین مانع در این خصوص که وی از آن گلایه دارد و گفته است؛ برای رفع آن اقدام موثری تا به امروز صورت نگرفته است.
به عنوان مثال اکبرزاده اشاره کرده است که سِل به عبارتی واحدهای کوچکی که روی پنل به صورت مربع‌های کوچک قرار دارند و به آنها سلول خورشیدی گفته می شود، همچنین سایر تجهیزات مهم در زمینه انرژی ‌های خورشیدی به صورت 100 درصدی وارداتی هستند و تنها در کشور در حد ماژول و پنل، تولیدات بسیار کمی از سوی برخی تولیدکنندگان داریم. علاوه براین می توان گفت به طور کلی  اینورترها هم وارداتی بوده هرچند که در حد یک یا دو شرکت در کشور فعالیت دارند که  چنین تجهیزاتی تولید می ‌کنند.

ایران می تواند بالاترین بهره از انرژی ‌های تجدیدپذیری را ببرد
از سوی دیگر به نظر می رسد تا به امروز استقبال چندانی از انرژی‌ های تجدیدپذیر در کشور نشده است. آنچه که باعث می شود تا به طور عملی شرکت های فعال در زمینه فناوری های مورد نیاز این حیطه هم رغبت زیادی برای ورود به حوزه مذکور و بومی ‌سازی تجهیزات آن را نداشته باشند.
پیامد این امر نیز سهم نه چندان بالای این دسته از انرژی ها در سبد انرژی کشور است. آن هم در شرایطی که کشورمان به لحاظ موقعیت جغرافیایی به جهت برخورداری از آفتاب و مناطقی مانند کویر نمک و کویر لوت این امکان را در اختیار دارد که بالاترین بهره را از انرژی ‌های تجدیدپذیری مانند؛ انرژی خورشیدی ببرد. علاوه بر این ما در خراسان جنوبی، جنوب کرمان، کویر مرکزی، لوت، دشت مغان و غرب کشور بیشترین توان تولید انرژی خورشیدی را داریم.

رتبه نهم منطقه ای در اختیار کشورمان
با این وجود در صورتی که بخواهیم مقایسه ای منطقه ای داشته باشیم، باید گفت؛ به طور حدودی میانگین استفاده از انرژی ‌های تجدیدپذیر نسبت به دیگر انرژی ‌ها در کشورهای منطقه نشان می دهد، پاکستان و عربستان کشورهایی هستند که با برخوردار بودن از متوسط سهم 70 درصدی و 0.01 درصدی به ترتیب بیشترین و کمترین میزان مصرف انرژی تجدیدپذیر را به خود اختصاص داده اند. این در حالی بوده که متوسط سهم انرژی‌ های تجدیدپذیر منطقه 10.36 درصد برآورد می شود.
در این میان سهم ایران از انرژی های تجدید پذیر حدود یک درصد محاسبه می شود و به این ترتیب اگرچه رتبه نهم را منطقه در اختیار دارد، ولی این جایگاه مناسب ارزیابی نمی شود.
آن هم در شرایطی که به اعتقاد پژوهشگران حوزه انرژی مصرف انرژی‌ های تجدیدپذیر بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب منطقه منا دارد، به عبارتی کشورهایی که عمده تولیدکننده نفت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هستند. براین اساس با توجه به اینکه انرژی ‌های تجدیدپذیر از جمله لازمه های دستیابی به سطح بالای رفاه اجتماعی، تولید و سیاستگذاری‌ مناسب در خصوص انرژی ‌های تجدیدپذیر به شمار می روند، توجه به این امر بسیار حائز اهمیت است.

میراثی که به برنامه ششم توسعه رسید
آنچه که شاید موجب شده بود، در برنامه پنجم توسعه پیش بینی شود، طبق پتانسیل‌های موجود و نیازهای آینده پنج هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در کشور احداث شود، آنچه که رخ نداد و تنها همین رقم به برنامه ششم توسعه به میراث رسید. در حال حاضر نیز عدد و رقم مورد نظر در حدود 900 مگا وات اعلام شده است.
به عبارتی هرچند که برآوردها نشان می دهد؛ همچنان نیروگاه‌های حرارتی هستند که 90 درصد تامین برق کشور را برعهده دارند.
این در حالی بوده که طبق اعداد و ارقام موجود در گزارش های سازمان انرژی های تجدید پذیر و بهره وری برق کشور، می توان عنوان کرد؛ به طور مثال تیرماه سال جاری نیروگاه های تجدید پذیر توانسته اند 903.36 مگاوات تولید انرژی داشته باشند که در این میان بیشترین میزان مربوط به انرژی خورشیدی بوده که با تولید 455.48 مگاوات برق بیش از 50 درصد این دسته از انرژی ها را تولید کرده اند.
بعد از آن نیز نیروگاه های بادی نیز با تولید 309.5 مگاوات برق درجایگاه دوم و
نیروگاه های برق آبی کوچک که 104.7 مگاوات برق تولید کرده اند در جایگاه سوم قرار دارند. پس از آنها نیز به ترتیب نیروگاه های توربین انبساطی و زیست توده در آمارها جای گرفته اند، ضمن اینکه باید گفت؛ کمترین میزان تولید برق در بین انرژی های تجدید پذیر مربوط به نیروگاه های بازیافت حرارتی با چهار مگاوات برق است.

تولید 10 هزار مگاوات برق از انرژی تجدیدپذیر 
در این میان البته مسئولان جدید وزارت نیرو وعده داده اند که در این چهار سال پیش رو به نوعی برنامه ریزی خواهد شد که 10 هزار مگاوات برق از طریق انرژی تجدیدپذیر ایجاد شود.
این در حالی بوده که بسیاری از کشورهای جهان توانسته اند، در این زمینه موفقیت های بیشتری کسب کنند. به عنوان مثال تنها در سال 2020 فقط و فقط نیروگاه های انرژی‌های تجدیدپذیر خورشیدی و بادی در جهان توانسته اند، حدود یک‌ دهم الکتریسیته مورد نیاز را تولید کنند. البته رقم مذکور در اتحادیه اروپا به 20 درصد رسیده و بیان شده به این طریق برای نخستین ‌بار در دنیا میزان الکتریسیته تولید شده توسط انرژی‌ های تجدیدپذیر، از الکتریسیتۀ تولید شده با سوخت ‌های فسیلی پیشی گرفته است. 

نگاهی اجمالی به کشورهای همسایه 
در کنار آنچه که تا به اینجا گفته شد، شاید این پرسش در اذهان بسیاری از افراد شکل گیرد که وضعیت نیروگاه‌های انرژی های تجدیدپذیر در کشورهای همسایه ما چگونه است؟ در این زمینه باید عنوان کرد، به عنوان مثال ترکیه در میان کشورهای همسایه در زمینه تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر موفق تر از سایر کشورها عمل کرده است. تا به آنجا که گفته می شود؛ سهم انرژی های نو در تولید برق این کشور معادل 15 درصد است، آنچه که سید جلال ابراهیمی، رئیس مرکز پژوهش و تحقیقات ایران و ترکیه از آن سخن گفته است.
دیگر اینکه  سهم انرژی خورشیدی در ظرفیت مصرفی برق ترکیه هم روند افزایشی داشته و در حالی که تولید برق نیز از ژانویه 2021 تا ژوئن سال جاری به 188.8 میلیارد کیلووات ساعت رسیده است.

رقمی که  نشان دهنده این بوده که از کل تولید انرژی هشت میلیارد کیلووات ساعت برق از انرژی خورشیدی به دست آمده و سهم انرژی خورشیدی به 7.5 درصد از سهم کل تولید برق ترکیه رسیده است. ضمن اینکه باید گفت؛ این همسایه شمال غربی ایران عزم خود را جزم کرده است تا سال 2023 بتواند ظرفیت تولید برق از انرژی‌ های تجدیدپذیر را به عدد و رقمی بیش از دو برابر تولید کنونی خود برساند. 
در آن سوی دیگر مرزهای ما همچنین عراق که این روزها بخشی از برق مورد نیاز خود را از نیروگاه‌های تجدیدپذیر به خصوص نیروگاه خورشیدی تامین می کند. بنا دارد تا 9 سال آینده ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر را به میزان چشم گیری افزایش دهد و آن را  به 10 درصد ظرفیت تولید برق برساند که عددی معادل 35 گیگاوات برآورد می شود.
همچنین کویت هم برنامه ریزی کرده تا سال 2030 ظرفیت تولید برق تجدیدپذیرش را به 15 درصد معادل دو گیگاوات برساند. در میان کشورهای منطقه نیز عربستان هم قصد دارد تا در بازه زمانی عنوان شده مقدار برق تولیدی توسط نیروگاه‌ های تجدیدپذیر را به 54 گیگاوات برساند. نکته جالب این است که این رقم معادل 80 درصد برق تولیدی کشورمان در حال حاضر را خواهد بود.

خیز چشم بادامی ها در زمینه نیروگاه ‌های تجدیدپذیر
درباره نیروگاه ‌های تجدیدپذیر در آسیا نیز به طور نمونه می توان به ژاپن اشاره کرد که 32 هزار گیگاوات برق خود را از این شیوه تامین می کند.
با این وجود کشور مذکور برنامه ریزی کرده تا 9 سال آینده رقم مورد را به 24 درصد ظرفیت تولید برق این کشور برساند.

وضعیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر اروپایی و آمریکایی
اما اوضاع و احوال در کشورهای اروپایی به چه صورت است؟ در این باره به طور نمونه  می توان بیان کرد که بیش از 50 درصد از ظرفیت نیروگاه‌های نصب شده برق در آلمان از نوع تجدیدپذیر است. قرار است تا این رقم در سال 2030 به بیش از 65 درصد برسد. نکته جالب اینکه یکی از کشورهای پیش رو در این زمینه دانمارک است که 55 درصد از ظرفیت نیروگاه‌های نصب شده در آن از نوع تجدیدپذیر است رقمی که تا سال 2050 قرار است به 100 درصد برسد.
اسپانیا هم که اکنون حدود 30 تا 40 درصد ظرفیت نیروگاه ‌های برق در آن از نوع تجدیدپذیر است. تلاش دارد تا سال 2050 ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر خود را به 100 درصد برساند.
درباره کشورهای آمریکایی هم باید بیان کرد؛ برزیل در نظر دارد تا سال 2030 میزان برق تولید شده از این شیوه را به 45 درصد افزایش دهد. همچنین شیلی هم مصمم است تا سال 2050 ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر خود را براساس تدابیر اندیشیده شده به 70 درصد برساند. 
جدا از آنچه که اشاره شد این را هم باید عنوان کرد که انرژی تجدیدپذیر نقش مهمی در محقق شدن تدابیر در زمینه صرفه جویی انرژی و کاهش انتشار آلاینده ‌ها در تمامی کشورهای جهان دارد، زیرا که ‏‎ یک منبع انرژی ‏تجدید پذیر پایدار و سازگار با محیط زیست به شمار می رود و با این حال ولی نباید فراموش کرد که محاسبه هزینه های مربوط به تولید‎ ‎انرژی مذکور  ‎و تعیین قیمت برق تضمینی بر اساس آن موضوع مهمی بوده که می تواند مانع تجاری ‏سازی این صنعت نو ظهور شود.‏‎ ‎ 
آنچه که به وضوح نشان دهنده این امر است که چنین اقدامی به عبارتی توسعه انرژی های تجدیدپذیر به طور حتم نیازمند حمایت های ویژه دولتی است. موضوعی که شاید موجب شده تا کشورمان به رغم برخورداری از امکانات ویژه در این زمینه نتواند آنگونه که باید و شاید موفق عمل کند. مواردی که باید از سوی کارشناسان، محققان و مسئولان امر با دقت بررسی شود تا از این قافله در مقایسه با کشورهای دیگر نه تنها عقب نمانیم، بلکه با توجه به نقش مهمی که اقدامات مذکور برای کاهش آلودگی هوا و حفظ منابع فسیلی داردبتوانیم موفق عمل کنیم.

دیدگاه ها

دیدگاهتان را بنویسید

لطفا دیدگاه خود را از طریق فرم زیر اسال نمایید

نظرسنجی

مارا دنبال کنید