چرایی جاماندن خودروسازان ایرانی از بازارهای صادراتی

نقد دولت- الهام صادقی: مدتی قبل بود مهدی خطیبی، مدیرعامل ایران خودرو خبر داد؛ صادرات خودروهای تولید شده در این کارخانه پیش از پایان سال جاری به روسیه آغاز خواهد شد، آنچه که یکی از رسانه های روسی نیز به آن اشاره کرد، با این توضیح که توافق های لازم در این زمینه صورت گرفته است.

بازار روسیه مقصدی مهم برای خودروهای ایرانی می شود
به این ترتیب به نظر می رسد؛ با تحقق این امر بازار روسیه به زودی به مقصدی مهم برای صادرات وسایل نقلیه تولید شده توسط ایران خودرو تبدیل شود. ضمن اینکه در این راستا حجم صادرات بین المللی ایران خودرو نیز از 20 هزار وسیله نقلیه کنونی به یکصد هزار خودرو در سال می رسد. آنچه که البته خود اما و اگرهایی دارد که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.

به هر حال با توجه به آنچه که گفته شد، روسیه تنها مقصد صادراتی خودروهای ایرانی در سال جاری نخواهد بود، بلکه به طور مثال قرار است پنج هزار خودروی دنا پلاس اتوماتیک نیز امسال راهی  ونزوئلا شود.

ضمن اینکه برای دو مقصد صادراتی عنوان شده در زمینه صادرات به عراق، سوریه، آسیای میانه، غرب و شمال آفریقا، ترکمنستان، همچنین آذربایجان هدف گذاری شده است تا دست ‌یابی به اهداف افزایش تولید نیز با این روند محقق شود.
برنامه ریزی که اگر محقق شود، قرار است، میزان سوددهی در این زمینه را برای کشور افزایش داده و درآمد دلاری قابل توجهی را از آن کشور کنند.

اما و اگرهای هدف گذاری صادرات خودرو برای 1404
این در حالی بوده که طبق برنامه ای وزارت صنعت، معدن و تجارت مدنظر دارد، میزان صادرات خودرو در سال 1404 باید به حدود 900 هزار دستگاه برسد، هرچند که به نظر می رسد هنوز این بازار نتوانسته به اهداف خود در سال های گذشته دست یابد.
چرا که به طور مثال قرار بر این بود تا در سال 1400 صادرات مجموع خودروهای کامل و قطعات به 20 هزار دستگاه برسد. با این وجود ولی بررسی های آماری حکایت از این دارد که در بازه زمانی فرودین تا دی ماه سال گذشته فقط یک هزار و 655 دستگاه وسیله نقلیه در قالب اشاره شده، به دیگر کشورها صادر شد. به این ترتیب تا پایان سال اخیر نیز عدد و رقم مورد نظر به سرانجام نرسید.

ترکیه و صادرات 5200 برابری
آنچه که شاید جدا از مقوله کیفیت وسایل نقلیه تولید شده در کشورمان، به موضوع محدود شدن مقاصد صادراتی باز می گردند، به عبارتی در توضیح بیشتر در این باره باید بیان کرد؛ تعداد مقاصد صادارتی نیز در این حوزه چندان متعدد نیستند و عدد و رقم آنها بیش از 20 کشور نیست.

این در حالی بوده که برخی کشورهای همسایه در این زمینه بسیار موفق تر عمل کرده اند. به طور نمونه انجمن صادرکنندگان صنعت خودروی اولوداگ ترکیه اعلام کرده است که در بازه زمانی 6 ماه اول سال 2022، حدود 4.6 میلیارد دلار خودرو را به 97 کشور و منطقه جهان صادر کرده است.
براین اساس به نظر می رسد؛ فرسوده بودن صنعت خودروسازی در کشورمان موجب شده تا صنعت مورد نظر چندان توانایی رقابت با رقبای خود را نداشته و بنابراین نتوانند ارزآوری صادراتی موفقی هم داشته باشند.

روندی که موجب شده تا حتی عنوان شود؛ به طور نمونه این همسایه شمال غربی کشورمان در سال ۲۰۱۹ میلادی، به طور میانگین هر روز ۸۲ میلیون دلار صادرات در حوزه صنعت خودرو به نام خود به ثبت رسانده است، برابر میزان ارزی حاصل از صادرات خودروهای ایرانی به ونزوئلا است، به عبارتی این رقم کمتر از یک روز صادرات مشابه ای است که ترکیه در این خصوص دارد.
حتی صحبت از این به میان آمده است که میزان صادرات خودروی که ترکیه دارد پنج هزار و 200 برابر این رقم برای ایران بوده که عدد بسیار چشمگیری است.
بنابراین باید گفت؛ دستیابی به جایگاه صادراتی در صنعت خودرو نیازمند برنامه ریزی های جدی تری بوده تا از میزان قابل توجه سودآوری در این بازار عقب نمانیم. 
از سوی دیگر برای افزایش سهم خودروها ایرانی نیاز است تا متخصصان این حوزه مروری جدی تر بر این بازار و پتانسیل هایش داشته باشند، ضمن اینکه رفع نقاط ضعف موجود در این صنعت با توجه به اهداف صادراتی اهمیت اساسی دارد.

در این راستا اشاره به نکته دیگری نیز ضرورت دارد، اینکه صنعت خودروسازی ایران در دهه 80 شرایط و روند به نسبت مناسبی برای صادرات داشت، ولی به تدریج در اثر دلایل مختلف مانند به روز نبودن خودروها، مباحث مربوط به کیفیت و البته تحریم بازارهای خارجی را از دست داد بیشترین تمرکزش متوجه چند کشور به ویژه عراق شد.

بازاری که خود نیز در طول سال ها پذیرای رقبایی جدید شد تا جایی که میزان استقبال از خودروهای ایرانی در آن رفته رفته کاهش یافت. حتی در مواردی شاهد بودیم که این کشور همسایه خودروهای ایرانی را به دلیل کیفیت پایین نپذیرفته است یا برخی دیگر از بازارهای هدف واردات خودرو از ایران را ممنوع اعلام کردند.

براین اساس به نظر می رسد برای به دست آوردن جایگاه شایسته در بازارهای جهانی خودرو باید نخست خودروسازان کیفیت تولیداتشان را افزایش دهند تا بتوانند در آن سوی مرزها مشتریانی برای وسایل نقلیه خود داشته باشند، این در حالی بوده که کیفیت خودورهایی تولید شده در داخل، حتی در موارد بسیاری نتوانسته است، نظر مساعد مشتریان وطنی خود را تامین کنند و براین اساس نباید اید چندانی به افزایش سهم کشورمان در بازارهای بزرگ داشت که خودروسازان بزرگ در آن حضور داشته و دیگر رقبا نیز هر روز به دنبال افزایش کیفیت وسایل نقلیه تولید شده خود هستند.