چالش‌های جدی و پر از اما و اگر بخش معدن در کشور

نقد دولت- الهام صادقی: صاحبنظران حوزه اقتصاد بر این باور هستند که کشور دارای ظرفیت‌ های قابل توجهی برای سرمایه‌ گذاری در بخش معدن است. آنچه که البته سهم زیادی از آن به حوزه اکتشافات باز می گردد و براین اساس باید در این راستا اقدامات بیشتری مدنظر متولیان امر قرار گیرد. با این وجود اما به نظر می رسد؛ بخش معدن با دغدغه های زیادی در زمینه توسعه و بهره برداری از آن مواجه است. سرمایه های موجود کافی نیست این در حالی بوده که برخی از فعالان این شاخه از صنعت نیز تاکید دارند؛ سرمایه های موجود در بخش معدن کافی نیست. موضوعی که مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ آهن ایران نیز به آن اشاره داشته است، با این توضیح که در این زمینه نیاز به سرمایه بانک ها حتی سرمایه های خارجی داریم، به عبارتی سرمایه هایی که خارج از فضای معدن بوده تا بتوان بخش مذکور را به شرایط مطلوب رساند. به هر حال معضل در دسترس نبودن اعتبارات لازم در این زمینه بحثی جدی بوده که مانند بسیاری از طرح ها و برنامه ریزی ها به دغدغه ای جدی دراین بخش تبدیل شده است. به طور نمونه توجه داشته باشید در راستای تکمیل شدن طرح های نیمه تمام که مربوط به بخش های معادن و صنایع معدنی با توجه به طرح های هدف گذاری شده در افق می شود1404، نیاز است تا بالغ بر 20 میلیارد دلار سرمایه گذاری صورت گیرد، سرمایه ای که تامین و تخصیصش خود با اما و اگرهای مواجه است. مشکل کجاست؟ اما به واقع مشکل کجاست و چرا تا به امروز بخش های دیگر چندان تمایلی به سرمایه گذاری در این زمینه ندارند؟ موضوعی که شاید نخستین پاسخ برای آن نبود امنیت در سرمایه گذاری باشد. مقوله ای که اکبریان هم به آن اشاره کرده است با این توضیح که این امر موجب شده هر سال شاهد کاهش 35 درصدی در این بخش باشیم. البته این را هم نباید از یاد برد که اختصاص نیافتن 100در صدی درآمدهای حاصل از حقوق دولتی معادن به بخش معدن خود عاملی بوده که باعث شده تا امکان ایفای نقش حاکمیتی وزارت صمت در این زمینه با اما و اگرهای زیادی روبه رو شود. روندی که نظارت بر بهره برداری معادن، ارتقای ایمنی معادن، اکتشافات معدنی، احیا و بازسازی اراضی تخریب شده در اثر فعالیت های معدنی، حتی ایجاد و نوسازی زیرساخت‎ ها و زیربناهای معدنی را تحت تاثیر قرار داده است. در این زمینه اما بهرام شکوری، رییس انجمن مس ایران پیشنهاد قابل توجهی دارد، اینکه پول ‌ها و سرمایه‌ های زیادی در دست مردم وجود دارد و باید بتوان به نحوی درست و مطلوب این منابع قابل توجه را هدایت کرد، منابعی که می تواند بخشی از آن به حوزه معادن و اکتشافاتش تخصیص یابد. البته وی تاکید دارد، باید این اطمینان را به مردم داد؛ سرمایه‌ گذاری در حوزه اکتشافات منافع و مزایایی هم برای آنها و هم برای کشور دارد. براین اساس قادر خواهیم بود رغبت برای سوق دادن سرمایه ها را به این بخش در افراد ایجاد کنیم. وقتی کفه ترازو فعالیت ها به سمت صنعت متمایل می شود در کنار آنچه که البته تا به اینجا بیان شد ولی موضوع دیگری نیز وجود دارد که می تواند از دیگر علت ها در این زمینه باشد، اینکه کفه ترازوی توجه و فعالیت در بسیاری استان های کشور بیشتر به سمت بخش صنعت سنگین شده که نتیجه این امر نیز تا حدودی بی توجهی به معادن بوده است. موضوعی که صابر پرنیان، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی هم از آن سخن گفته و البته بیان کرده است که سازمان مذکور در این استان به طور جدی ورود به حوزه معدن را مدنظر دارد و به زودی شاهد تحولات بزرگی در بخش معدن خواهیم بود. فراهم نبودن استراتژی توسعه صنعتی هماهنگ علاوه براین فراهم نبودن استراتژی توسعه صنعتی که هماهنگ با اقتصاد کشور باشد، به ویژه در حوزه های صنعت و معدن چالش دیگری است که دستیابی به اهداف تعیین شده در این زمینه را دشوار و دشوارتر کرده است. نبود برنامه ریزی در جهت تأمین پایدار مواد اولیه تولید نیز دیگر بحث مهم در این خصوص به شمار می رود. به عبارتی شرایط مذکور موجب شده تا تامین پودر آلومینا سنگ آهن و سنگ معدن مس به دغدغه ای جدی به خصوص برای 15 سال آینده تبدیل شود. آنچه که البته بخش اعظم اش به بحث انجام نشدن اکتشافات معدنی، به ویزه اکتشافات عمیق باز می گردد. ضمن اینکه باید اظهار کرد؛ طبق سخنان اکبریان قانونگذاری موقت را باید از جمله مهمترین و شاید بزرگترین آفت هایی دانست که چند سالی است؛ حوزه معدن و بهره برداری از آن را با چالش هایی مواجه کرده است، قوانینی که در بازه زمانی اجرا و سپس حذف شد اما اثرات نامطلوبی را با خود به همراه داشت. برخورداری کشور از ذخیره قطعی حدود ۶۰میلیارد تنی مواد معدنی این موارد در حالی که بررسی ها صورت گرفته حکایت از این دارد کشورمان از ذخیره قطعی حدود ۶۰میلیارد تنی مواد معدنی برخوردار بوده منابعی دارای تنوع و پراکندگی در ذخایرمعدنی هستند، ولی بی توجهی به این امر تاکنون به نوعی مانعی در برابر توسعه بخش معدن کشور بوده است. آن هم در شرایطی که نباید از یاد برد؛ به این علت که معادن و صنایع معدنی از قابلیت تولید محصولات صادراتی در ارزش افزوده صادراتی برخوردار هستند، این امر به طور قطع اثر قابل توجهی در زمینه رشد و پیشرفت قالب مناطق کشور اعم از برخوردار و غیربرخوردار خواهد داشت. با این وجود گفته می شود، هر ساله شاهد بخش بسیار اندکی از کل ذخایر کشور در این زمینه هستیم. احتمال تبدیل ایران به وارد کننده مواد معدنی به هر حال موارد اشاره شده موجب شده تا حتی برخی از کارشناسان نسبت به تبدیل شدن کشورمان به یکی از بزرگ ترین واردکنندگان مواد اولیه معدنی هشدار دهند. موضوعی که باید جدی گرفته شود، پیش از اینکه شکل معضلی را به خود بگیرد که حل و رفع آن بسیار پر هزینه و زمان بر شود.