پایگاه خبری تحلیلی نقد دولت: الهام صادقی/ طبق سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی تا افق ۱۴۲۰، که در شورای عالی انرژی تصویب و ابلاغ نیز شده است، تراز منفی گاز کشور، حتی با در نظر گرفتن اعمال سیاست های بهینه سازی مصرف گاز در دولت بعد تداوم خواهد داشت. آنچه که گفته می شود دلیلش رشد ناموزون مصرف گاز طبیعی در کشور بوده، اینکه مصرف انرژی مذکور در بخش های خانگی، تجاری، نیروگاه‌ها و صنایع اصلی افزایش یافته است.
مصرف کنندگان یا تعلل مسئولان؟
پیامد این شرایط و پیش بینی سیر منفی در تراز گاز کشور از نیمه دوم سال جاری رخ خواهد داد. دیگر اینکه گفته می شود اگر این امر محقق شود باید منتظر قطعی گاز در زمستان سال های۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ بود.
اما به واقع چرا با چنین اوضاع و احوالی مواجه شده ایم، آیا مصرف کنندگان گاز طبیعی مقصران بروز چنین شرایطی هستند؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت که به رغم آنچه که بیان شد، اما تعلل در توسعه میادین گازی اصلی ترین علتی بوده که می توان از آن سخن گفت. به عنوان مثال می توان به بحث توسعه میدان گازی فرزاد اشاره کرد. آنگونه که کارشناسان بیان کرده اند؛ تغییر کارفرمایی طرح توسعه میادین گازی مشترک فرزاد الف و ب مهمترین دلیل در این زمینه بوده است. اینکه بیژن زنگنه، وزیر نفت به یکباره در این زمینه تصمیم خلق الساعه گرفت؛ آن هم بدون اینکه پشتوانه کارشناسی داشته باشد.
خسارت 4 میلیارد دلار یک تصمیم اشتباه
به این ترتیب در شرایطی که می توانست بهره برداری ایران از این میادین گازی سه سال قبل به عبارتی در سال 1397 آغاز شود، اما این امر محق نشد و در آن سوی مرزها، عربستان از ژانویه ۲۰۱۶ میلادی بهره برداری از میدان فرزاد الف و ب را آغاز کرد. به این ترتیب روزانه موفق به تولید معادل ۳۸ میلیون متر مکعب گاز شد.
با این وجود کشورمان اگرجه می توانست از سال 1397 حداقل معادل حجم گاز تولیدی توسط عربستان از این دو میدان برداشت کند، اما به دلیلی که عنوان شد این امر محقق نشد و با یک حساب و کتاب سرانگشتی در این زمینه می توان گفت؛ سه سال تعویق در بهره برداری از میادین گازی، حدود چهار میلیارد دلار به کشور خسارت وارد شده است، ضمن اینکه هر روز تأخیر نیز حدود ۴.۵ میلیون دلار به مجموع خسارت وارد شده اضافه خواهد کرد.
توسعه نیافتن بیش از ۱۰ میدان گازی
البته این ماجرا به همین جا ختم نمی شود و می توان به سخنان جواد اوجی، مدیرعامل اسبق شرکت ملی گاز ایران اشاره کرد که از توسعه نیافتن بیش از ۱۰ میدان گازی کشور سخن گفته است.
اگر بخواهیم آمار دقیق تری از این امر ارائه کنیم می توان بیان کرد؛ 60 میدان گازی در ایران وجود دارد که حدود 47 یا 48 میدان از این تعداد توسعه داده شده و از آنها بهره برداری شده است. با این اوصاف می توان عنوان کرد که 12 تا 13 میدان گازی توسعه نیافته باقی مانده اند.
بی توجهی به دیپلماسی انرژی
نکته دیگری که در این باره باید به آن اشاره کرد این است که یکی از راهکارهای مقابله با آسیب پذیری درآمدهای نفتی، توسعه و افزایش صادرات گاز است که در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی هم به آن اشاره شده است.
با این وجود حداقل تا به امروز آنگونه که باید و شاید راهبردهای کارآمد، همچنین دیپلماسی انرژی در این خصوص مدنظر قرار نگرفته است. گواه این امر منفی شدن تراز گازی و بروز دغدغه هایی درباره تامین گاز مورد نیاز کشور است.
در این میان البته دولت دوازدهم در روزهای آخر عمرش تلاش دارد، تا در این زمینه گامی بردارد و بتواند تعلل چندساله خود را تا حدی کمرنگ کند!، اما واقعیت این است که صنعت گاز در کشور با معضلاتی همراه است که به مواردی مانند؛ عدم تحقق افزایش حجم صادراتی گاز با وجود تصریح سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و سند چشم انداز، فقدان سیاست گذاری مناسب در حوزه تولید و به ویژه مصرف، عدم اهتمام به جایگزینی گاز طبیعی به‌جای سایر سوخت‌های فسیلی و فرآورده‌هایی همچون بنزین و عدم توسعه جایگاه‌های عرضه گاز طبیعی فشرده شده در کشور، همچنین نبود برنامه عملیاتی برای افزایش تزریق گاز به میدان‌های نفتی برای افزایش بهره وری باز می گردد. مواردی که در سال های اخیر به ویژه در هشت سال گذشته به ان بی توجهی شده است.
احتمال قطعی گاز و برق تا افزایش آلودگی هوا
همه این موارد موجب شده تا همانطور که پیش تر اشاره شد با فرض اجرایی شدن سیاست های مربوط به بخش بهینه سازی مصرف گاز، همانطور که اشاره شد تراز گاز کشور از نیمه دوم سال 1400 روند منفی در پیش گیرد، زیرا که به دلیل آنچه که عنوان شد، به عبارتی عدم اهتمام به توسعه میادین گازی مصرف میزان این انرژی از تولید پیشی خواهد گرفت.
اگر بخواهیم مثال واضح تری در این زمینه بزنیم باید گفت که برای امسال مقدار تولید و عرضه گاز رقمی معادل 812.5 میلیون مترمکعب در روز پیش بینی شده است. این در حالی بوده که در آن سو میزان مصرف 834.1 میلیون مترمکعب برآورد شده است.
به این ترتیب تراز گازی کشور از 21.5 میلیون مترمکعب در روز، به روزانه 29.9 میلیون مترمکعب در ماه های سرد سال جاری خواهد رسید.
پیامد آن هم بروز احتمال قطعی گاز حتی برق، شاید هم افزایش آلودگی هوا خواهد بود، که گزینه سوم به بحث سوزاندن مازوت با توجه به کمبود گاز در نیروگاه ها بازمی گردد.
قرارداد منقضی شده واردات گاز از ترکمنستان
البته سال ها قبل در مبادلات تجاری ایران با همسایگان قرار بر این شد که واردات گاز از ترکمنستان در دستور کار قرار گیرد، آنچه براساس آن در سال 1388 خط لوله دوم واردات گاز ترکمنستان به کشور نیز افتتاح شد، اما این امر با چالش های فراوانی مواجه شد. به طور نمونه
زمستان سال 1395 بود که ترکمنستان صادرات گاز به ایران را متوقف کرد، دلیل آن هم پرداخت نشدن صورت حساب گاز بهای صادراتی، از سوی ایران بود. اتفاقی که البته پیش تر نیز در زمستان سال 1386 تکرار شده بود.
البته برای رفع این مشکل مذاکراتی فشرده میان دو کشور صورت گرفت که خود چالش هایی را نیز به همراه داشت. براین اساس در کنار آنچه که اشاره شد در چنین شرایطی جهت مدیریت توزیع و مصرف گاز در بخش شمال شرقی ایران نیز نمی توان روی قرارداد منقضی شده واردات گاز از ترکمنستان هم حسابی باز کرد.
در این میان اما آنگونه که برخی از کارشناسان اظهار کرده اند، این امیدواری وجود دارد که با به ثمر رسیدن پروژه های افزایش تولید گاز از میدان های جدید گازی در سال 1410 دوباره این تراز مثبت شود. البته اشاره به این موضوع هم ضرورت دارد که طبق برآوردهای صورت گرفته از سوی شورای عالی انرژی اگر افزایش تولید گاز از میدان های جدید مدنظر باشد، باید سرمایه ای معادل 50 میلیارد دلار به این کار اختصاص یابد. به عبارتی تنها در صورت جذب این سرمایه، اهداف مدنظر در این راستا محقق خواهد شد. به این ترتیب به نظر می رسد یکی از دغدغه هایی که به دولت سیزدهم به میراث می رسد برنامه ریزی برای توسعه میادین گازی و جبران تعلل هایی بوده که در دولت دوازدهم و دولت پیش از آن شاهد بوده ایم.
دیدگاهتان را بنویسید
دیدگاه ها