نقد دولت: الهام صادقی/ قرار است هفته جاری کمیسیون های تخصصی مجلس بررسی دلایل افزایش نرخ مصالح ساختمانی را در دستور کار خود قرار دهند. روندی که اگر چاره ای برای آن اندیشیده نشود، می تواند سکویی برای جهشی جدید در نرخ تورم و تحمیل آن به مردم باشد، زیرا هرگونه روند افزایش قیمت مصالح به طور مستقیم بر بازار مسکن و به دنبال آن بر سایر بازارها اثرگذار خواهد بود.
این در حالی بوده که به طور مثال بهای سیما به یکباره به حدود 110هزار تومان برای هر کیسه 50 کیلویی رسیده است. البته این را هم باید عنوان کرد که سیمان این روزها به کالایی نایاب در بازار تبدیل شده است، زیرا همانطور که غلامرضا سلطانی، رئیس اتحادیه مصالح ساختمانی مشهد هم گفته است؛ در حال حاضر نه تولید و نه توزیع می شود.
حالت تعلیق پروژه های ساخت و ساز
در این میان افزایش بهای سیمان و برخی دیگر از مصالح ساختمانی مانند آهن و ... باعث شده تا بسیاری از پروژه های ساخت و ساز به حالت تعلیق در آید. این امر به طور قطع پیامدهای مطلوبی با خود به همراه نخواهد داشت.
آنچه که کمال حسین پور، عضو کمیسیون عمران، مجلس هم درباره آن بیان کرده؛ گرانی سرسام آور مصالح ساختمانی به ویژه سیمان، نفس بازار نابسامان مسکن را در فصل ساخت و ساز و عمران به شماره انداخته است.
رکورد زنی جدید در بهای سیمان
اما نمودار تغییرات قیمت در بازار سیمان در بازه زمانی یک سال گذشته چه می گوید؟ در این خصوص باید گفت که طبق قیمت ابلاغی از سوی انجمن صنفی صنعت سیمان در تیرماه سال گذشته بین ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان به ازای هر پاکت ۵۰ کیلویی بوده است. البته در همان زمان بهای هر کیسه سیمان با وزن اشاره شده در بازار مصالح ساختمانی رقمی در حدود ۱۶ تا ۱۷ هزار تومان بود. عدد و رقمی که اکنون به 60 تا 70 هزار تومان به ازای هر کیسه سیمان رسیده است، هرچند همانطور که پیش تر عنوان شد، رکورد قیمت حتی آستانه 110 هزار تومان را هم به نمایش گذاشته است.
به این ترتیب با احتساب قیمت های اشاره شد می توان گفت بهای این دسته از مصالح ساختمانی حدود 350 تا 400 درصد افزایش یافته است. هرچند که اگر قیمت این روزهای سیمان را با توجه به نایاب شدن آن در نظر بگیریم این عدد به بیش از 600 درصد نیز می رسد.
یک پرسش مهم و چند پاسخ تامل برانگیز
حال اینکه چرا به یکباره بهای مصالح ساختمانی دستخوش چنین تغییرات چشمگیر صعودی در بهای خود شده است، پرسشی است که حامد سلطانی نژاد، مدیرعامل بورس کالای علتش را اجرای برنامه های وزارت نیرو در مورد قطع یا ایجاد محدودیت در برق مورد نیاز صنایع فولاد و سیمان می داند که موجب شده میزان تولید به شدت کاهش یابد.
در این میان هرچند که عبدالجلال ایری، سخنگوی کمیسیون عمران مجلس هم به این موضوع اشاره کرده است که متاسفانه تعطیلی کارخانجات سیمان برای تأمین برق کشور باعث رونق بازار کاذب و عدم کنترل قیمت سیمان شده است، اما به نظر می رسد؛ محمدحسن آصفری، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس با این دلیل موافق نیست، چرا که از نظر وی این سئوال مطرح می شود که مگر کارخانه های سیمان انباری برای ذخیره سازی تولیدات خود ندارند که یکباره و یک شبه قیمت به این میزان افزایش می یابد. براین اساس باید گزارش این امر به قوه قضائیه ارسال شود.
این در حالی بوده که در اطلاعیه توانیر خطاب به شرکت های سیمانی گفته شده از ابتدای ماه جاری در کل 24 ساعت شبانه روز تنها مجاز به استفاده از 10 درصد دیماند مصرفی، به عبارتی مقدار قدرتی که از اداره برق خریداری شده است، هستند.
سیاست های اشتباه اقتصادی، یک دلیل مهم
با این وجود اما برخی ها نیز مهمترین علت گرانی شدن مصالح ساختمانی از جمله سیمان را سیاست های اشتباه و غیر قابل قبول اقتصادی دولت می دانند که نه فقط در این بخش، بلکه در بخش های دیگر نیز موجب بروز مشکلات زیادی شده است. آنچه که علی اصغر خانی، نماینده مردم شاهرود در مجلس نیز از آن سخن گفته است، با این توضیح که مجلس پیگیر این موضوع خواهد بود.
این رشته سر دراز دارد
با این وجود اما به نظر می رسد این رشته سر دراز دارد و فهرست دلایل آن بسیار است. به عنوان نمونه باید به این بحث نیز اشاره کرد که شاید تقاضای کاذب در بازار مصالح ساختمانی با توجه به شرایط ایجاد شده، نگرانی هایی را برای انبوه سازان به وجود آورده است. موضوعی که ایری هم بر آن تاکید دارد، ضمن اینکه به اعتقاد وی خلاء نظارتی دستگاه های متولی، همچنین فعالیت گسترده دلالان و سوداگران هم از دیگر علت های گرانی سیمان محسوب می شود.
دوگانگی قیمت و نقش سیمان بورسی
در کنار این موارد ولی از نظر رئیس اتحادیه مصالح ساختمانی مشهد به رغم کاهش فعالیت کارخانه های فعال در این زمینه، اما همان مقداری که تولید می شود هم راهی بازار بورس شده و این شرایط خود بستری را برای افزایش قابل توجه قیمت سیمان رقم زده است.
هرچند که به نظر می رسد سکه التهاب یکباره و جهش قیمت سیمان و ارتباط آن با بورس اما روی دیگری نیز دارد؛ اینکه شاید التهاب در بازار سیمان به دوگانگی در فروش محصولات نیز بازگردد، زیرا همچنان بخشی از تولید کنندگان هستند که محصولات خود را با قیمت های مصوب به مشتریان خود عرضه می کنند، براین اساس به دلیل بروز شکاف قیمت قابل توجه بین قیمت کارخانه و بهای این کالا در کف بازار، سود قابل توجهی نصیب خریداران می شود.
این دوگانگی با توجه به اینکه بخشی از میزان فروش سیمان از طریق بورس صورت می گیرد که البته برخی ها مقدار آن را اندک می دانند، اما گفته می شود، رقابت شدیدی در بازار مذکور رقم می زند. روندی که به اعتقاد گروهی از فعالان و مسئولان این حوزه از جمله مدیرعامل بورس کالای این کاهش در عرضه با توجه به راهی شدن سیمان به بورس کالا به میزان کمتر از یک سوم حالت عادی، سبب بروز التهابات جدی در بازار این محصول شده است.
شرایطی که موجب شده تا برخی واحد نبودن بازار این کالا را دلیلی مهم برای نوسانات پرشتاب قیمت بدانند، زیرا که به عقیده آنها عرضه کامل محصول در یک بازار امکان کشف قیمت منصفانه و منطقی را برای متقاضیان فراهم خواهد آورد و دست دلالان را از این بازار کوتاه خواهد کرد.
عزم راسخ برای کنترل بازار وجود ندارد
این در حالی است که البته ایری از این موضوع خبر داده است که به دفعات جلساتی بین وزرای دولت و نمایندگان مجلس برگزار شده تا از فعالیت سوداگران در بازار مذکور جلوگیری شود، با این وجود اما این نشست ها نتیجه بخش نبوده و به نظر می رسد، متولیان امر عزم راسخی برای کاهش و کنترل بهای مصالح ساختمان از جمله سیمان ندارند.
عرضه های سلف می تواند گره گشا باشد؟
حال با توجه به آنچه که بیان شد، شاید مهمترین سئوال این باشد که راهکار برون رفت از این بحران چیست؟ با توجه به اینکه عدم مدیریت بازار مورد نظر تبعات نامطلوب فراوانی می تواند با خود به همراه داشته باشد که مشهودترین آن بهای مسکن و افزایش اجاره بهاها خواهد بود، روندی که به تدریج بر بازارهای دیگر اثر خواهد گذاشت. چراکه ممکن است، بخشی از سرمایه ها را راهی دیگر بازارها مانند؛ طلا، سکه و ارز کند که خود باز موجب التهاب قیمت آنها نیز شود.
در این خصوص سید جواد جهرمی، معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالای کشور براین باور است که عرضه های سلف می تواند گره گشای شرایط موجود باشد.
عرضه هایی که تحویل آن در آینده صورت می گیرد و به نوعی به افرادی که قرار است پروژه های خود را در آینده عملیاتی کنند کمک خواهد کرد تا با اطمینان خاطر درباره بهای مصالح مورد نیاز برنامه ریزی کنند.
براین اساس اکنون شرکت ها درحال برنامه ریزی عرضه سلف سیمان بوده و این عرضه به زودی با سررسید یک تا سه ماه شکل اجرایی به خود خواهد گرفت.
پیشنهادهایی برای فرونشست التهاب بازار
البته پیشنهادهای دیگری نیز در زمینه مدیریت بازار سیمان وجود دارد. به طور مثال سلطانی نژاد، تاکید دارد که پیگیری تامین برق صنایع فعال در زمینه مصالح ساختمانی از جمله سیمان می تواند راه حلی در این زمینه باشد. علاوه بر این باید حداقل تا سطح ۵۰ درصد افزایش تولید صورت گیرد، ضمن اینکه ممنوعیت فروش خارج از بورس هم ایده دیگری است که اثرگذار خواهد بود، زیرا که موجب بسترسازی برای ارائه قیمت منصفانه خواهد شد. تجمیع عرضه ها و انجام عرضه هر دو هفته یکبار و عرضه سلف سیمان پیشنهادهای دیگری است که وی از آنها سخن گفته است و بخشی از آن با صحبت های جهرمی همخوانی دارد.
به هر حال مهمترین موضوعی که باید به آن توجه داشت این است که پیش از اینکه التهاب قیمت در بازار مصالح ساختمانی بر بازار مسکن اثرگذار شود باید برای حل آن چاره اندیشی جدی کرد، زیرا که در صورتی که این امر محقق نشود و بهای مسکن و ... افزایش یابد حتی با کاهش قیمت مصالح ساختمانی طبق تجربه نمودارهای قیمت روند نزولی را چندان در پیش نخواهند گرفت.
دیدگاهتان را بنویسید
دیدگاه ها